Endokrinoloji ve Metabolizma Hastalıkları Uzmanı Prof. Dr. Sibel Ertek Yalçın, insülin direnci ve tedavisi hakkında merak edilenleri tüm ayrıntılarıyla sizler için anlattı.
Pankreas tarafınca salgılanan bir hormon olan insülin temel olarak yediğimiz besinlerden sindirim sistemince emilerek kana geçen glukoz gibi önemli başlıca besin maddelerinin kandan hücrelere girmesini sağlar. Hücreye giren besin maddeleri hücrenin ihtiyacına göre kullanılır veya depolanır. İnsülin bu etkilerini hücre yüzeyindeki “insülin reseptörü” denen kısımlara bağlanarak gerçekleştirir. Reseptöre bağlanan insülin hücre içine sinyaller göndermiş olur, bu sinyaller sonucu hücrede bazı değişiklikler olur ve glukoz hücreye girer.
İnsülin direnci neden oluşur?
İnsülin direnci, vücudun salgıladığı insülinin doku düzeyinde yeterli etkinlik gösterememesi sonucu oluşur. İnsülin reseptörünün bağlanma yeteneğinin bozuk olduğu bazı kalıtsal hastalıklar ve bazı ilaçların insülin direnci oluşturan etkileri dışında insülinin hücrede doğru cevabı oluşturamamasının en sık nedeni artmış yağ dokusudur. Metabolik olarak aktif olan yağ dokusu karın bölgesindeki beyaz yağ dokusu dediğimiz karın içi yağ dokusudur. Bu doku metabolik etkileri olan bazı kimyasalları salgılar, insülin etkisini azaltır. Hareketsiz yaşam tarzı, dengesiz beslenme ve bazı ilaçların etkisi ile yağ hücreleri yağ asitleri ile tamamen dolunca karaciğer yağlanması ve kanda trigliserid artışı gibi durumlar da ortaya çıkmaya başlar.
Vücut insülinin etkisini artırmak için daha fazla insülin salgılamaya başlar
Aşırı insülin salgısı kandaki glukozun hücrelerin içerisine girişini hızlandırır, kan şekerimiz normal düzeylerin altına düşmese bile hızlı tüketildiği için yemekten sonraki dönemde halsizlik, şekerli yiyecekler tüketme ihtiyacı ve özellikle yemekten birkaç saat sonra aşırı acıkma, sinirlilik, çarpıntı, baş ağrısı, el ayak titremesi gibi bulgulara yol açabilir. Bu hastaların tekrar şekerli gıdalar tüketmesine, fazla yemesine ve daha da kilo almasına yol açarak bir kısırdöngüye ve insülin direncinin de genetik yatkınlık da varsa giderek önce halk arasında “gizli şeker” olarak da bilinen “prediyabet (diyabet öncesi)” tablosuna, ardından da şeker hastalığına yani diyabete dönüşmesine kadar gidebilir. İnsülin direnci, aşırı insülin salgısı ile kalp damar hastalıkları ve hipertansiyon için de zemin hazırlar.
İnsülin direncinin belirtileri nelerdir?
İnsülin direnci aslında klinik muayenede birçok belirti verir. Skin-tag dediğimiz ve boyun, koltuk altı gibi bölgelerde daha sık görünen minik deri çıkıntıları, akantozis nigrikans dediğimiz ense, koltuk altı gibi katlantı bölgelerinde ciltte koyulaşmalar ve en başta bel çevresindeki artış insülin direncine işaret eder.
Bel çevresi ölçümü kadınlarda 80 cm’yi, erkeklerde 94 cm’yi geçiyorsa kalınlaşma var demektir ve insülin direncinin başladığını işaret eder. Dolayısıyla evde bir mezura ile bel çevresi ölçümü yaparak insülin direnci başlangıcı hakkında basitçe fikir sahibi olabiliriz.
İnsülin direnci tanısı için kullanılan laboratuvar testlerinden hastane ve poliklinik şartlarında yapılabilenlerinin güvenirliği sınırlıdır. Poliklinik şartlarında kanda ölçümler yapılarak hesaplanan insülin direnci testleri aynı kişide birkaç dakika arayla farklı çıkabilir, hasta kilo vermesine rağmen benzer değerlerde seyredebilir. Bu nedenle tanı ve takipte bu test değerlerinin kullanılması yanlış sonuçlara yol açabilir, yeterli hassasiyette değildir. Ayrıca sadece açlık ölçümlerini dikkate alır, toklukta yükselen şeker düzeyleri ile zorlanan pankreas değerlendirilmemiş olur.
İnsülin direncinin esas tedavisi kilo vermektir
Kişiye özel beslenme programları ve egzersiz düzenlemeleri olması en doğru yaklaşımdır. Basit diyet ve egzersiz uygulamaları ile uzun süre kilo veremeyen hastalarda kilo verdirici ilaç veya cerrahi tedaviler gündeme gelir. Kan şekeri değerleri prediyabet veya diyabet sınırına gelmiş hastaların da diyabetin yol açabileceği organ hasarlarından korunmak için ilaç kullanması gerekir. İnsülin direnci yağ dokusunun azaltılması, hareketin artırılması ve doğru beslenmeyle yenilebilir bir durumdur.
Kaynak: Gazete Vatan – 27.06.2022 – https://www.gazetevatan.com/saglik/insulin-direncini-yenebilmek-mumkun-mu-2046573
